Dat was een van de beetje ludieke vragen op de catechisatie hier laatst. Elk jaar minimaal een keer een gesprek over God, seks en relaties in alle leeftijdsgroepen. Mijn verhaal is altijd positief: God maakte seks, om van te genieten, Gods eerste gebod is ‘ga heen en vermenigvuldig u’ en Adam’s favoriete seizoen was de herfst want dan vallen de blaadjes.
Maar ergens probeer ik ook altijd weer iets te zeggen over huwelijk, liefde en trouw. Trouwen willen de jongeren vaak wel, valt me op. In ieder geval jongeren die met God en geloof bezig zijn, die voelen wel aan dat liefde meer is dan een wegwerpartikel, seks iets meer is dan waar je ‘zin’ in hebt of niet en voor jou zo een ander. Maar, wordt er vaak gezegd: trouwen is duur.
Ze waren al een tijd samen – ik zie ze zo nog zitten bij me op de bank in de studeerkamer – en kwamen nu op gesprek om te trouwen. Even kennismaken, wat betekent het huwelijk voor je, wat wil je in en rondom de dienst, dat soort dingen. Ze vertelde me ook dat ze al een jaar samenwonen. Nu was daar bij ons in de gemeente alle ruimte – we zijn blij als mensen trouwen, en willen geen extra drempels opwerpen. Maar ik vroeg er wel even naar, wat nu de reden was om samen te wonen. ‘Nou’, zeiden ze, ‘heel simpel, waren we apart blijven wonen dan had het nog een jaar extra geduurd voor we genoeg gespaard hadden.’
Dat valt me op: trouwen wordt uitgesteld. Want het moet een groot feest zijn. Super geweldig. En veel geld kosten. Met een mega party en een dikke trouwauto en op een exclusieve locatie. Dan hebben we een sprookjeshuwelijk. Natuurlijk gun ik je dat van harte he. Maar ik vraag me wel af: waarom zo lang je ‘trouw beloven’ uitstellen? Waarom moet alles eerst perfect in orde zijn voor je het allerdiepste tegen elkaar zegt dat je kan zeggen.
Kijk dat God vóór het huwelijk is heeft ook hiermee te maken dat zijn verlangen is dat we de zaken goed regelen. Zonder huwelijk/partnerovereenkomst/of wat je ook maar aangaat: geen erfenis, geen inspraak bij ernstige ziekte, geen pensioen, geen erkenning van een kleintje. Je bent super onbeschermd, zeker in onze samenleving waarin alles op papier moet staan en notarieel zijn vastgelegd.
En trouwens: je zou God bijna vergeten in dit hele verhaal, maar waar is zijn zegen over je huwelijk, over je weg die je samen gaat, over de trouw die Hij ook aan je samen als stel beloofd. Wat mis je een hoop als je de ‘grote dag’ uitstelt omdat het wel een spetterend feest moet zijn.
En zo op die catechisatieavond spraken we er wat over… Zou het niet wat zijn: dat als je zeker van elkaar bent, je dat vastlegt, een huwelijk ofzo, en Gods zegen daarover vraagt in de kerk, samen knielt, en misschien een feest geeft, of daar nog even voor door spaart later? Ik weet ook van kerken in het verleden die geld leenden voor een huwelijksfeest als geld de drempel was voor een stel. Je hebt niet pas een sprookjeshuwelijk als je trouwdag voldoet aan alle andere instagramaccounts in je omgeving. Maar als je samen met God mag starten – en bij Hem knielt, je samen klein maakt voor Hem zodat Hij groot in jou mag worden… Ik wil je aanmoedigen die stap te zetten. Als jij met je partner weet: met jou wil ik samen oud worden, leg dat vast, vraag Gods zegen, en ga samen je weg!
En misschien dat zo’n klein begin voor jou en je aanstaande geen sprookjeshuwelijk lijkt. Dan mist er veel. Maar waarom wachten – als je het weet? Waarom voldoen aan de verwachtingen van zoveel anderen – als je het allergrootste en mooiste al samen kan ontvangen. Laat de drempel van een huwelijk alsjeblieft een beetje zakken. Deze God biedt je aan: Ik ga met je mee. Ben je klaar dat te ontvangen?
Heel eerlijk: kerkgeschiedenis was niet mijn favoriete en ook niet mijn beste vak toen ik mijn theologische opleiding deed. Bijbelse Theologie trok mij altijd meer, niet dat het hoger of beter is dan kerkgeschiedenis, maar ik word blijer van een mooie ontdekking in de Bijbel dan het nalezen van een Latijns geschrift uit de Late Middeleeuwen. Ieder z’n ding gelukkig.
Maar één ding weet ik wel en heb ik goed opgeslagen – dat de oude naam voor het kleine kerkverbandje waartoe ik mag behoren was: ‘kerken onder het kruis’ (lees alles gerust eens na bij Prof. Wikipedia: https://w.wiki/9WNW.). Men had die naam gekozen omdat de afscheiding ervoor zorgde dat je vervolgt kon worden vanuit de overheid, dat kerkdiensten tegengehouden werden, dat je dus onder het kruis kwam van vervolging en moeite in het leven. Later is uit deze groep onder andere de huidige CGK gekomen.
Voor de tijd waarin we ons als CGK nu bevinden zou ‘kerk onder het kruis’ wel weer een goede aanduiding zijn. Zeker met het kruis dat we onszelf opleggen. Misschien heb je er wat van gelezen in het ND, het RD, CVandaag, en allerlei andere plekken. Discussies hoe we als CGK verder moeten, daadkrachtmetingen onder de kerken op een convent, en pogingen tot het afsnijden van gemeenten uit ons verband.
Wat zijn we een end weg van wie we waren als CGK. Een groep bevindelijk gelovigen – zoekend en schatgravend in de Bijbel – naar een club waarbij je ‘binnen’ bent als je je houdt aan alle gezamenlijke afspraken, en ‘buiten’ als je je daarin bezwaard voelt. Hoe is het mogelijk dat predikanten die naar dezelfde opleiding zijn geweest, samen hebben gestudeerd, tot een totaal andere exegese komen en daarna zeggen: maar die van jou is onbijbels en buiten de belijdenis. Hoe kan het dat het je niet houden aan een synodaal rapport sinds de afgelopen synodale vergadering opeens tot ‘zonde’ wordt bestempeld en daarmee tuchtwaardig wordt. Als jong predikant heb ik me weinig bemoeit in de classis waartoe ik behoor. Jong en onervaren – en veel te druk met gemeente en je eigen gezinnetje natuurlijk. Wat heb ik er spijt van me weinig te laten horen. Dat het nou zo moet met elkaar. Dat er binnen je kerken verenigingen ontstaan die landelijke standpunten uiteen gaan zetten, die ondanks een embargo toch gaan communiceren over allerlei zaken, wat een verharding. Het doet mij zeer dat ik als Christelijk Gereformeerd predikant – die anders denkt rondom omgang LHBTIQ+ en avondmaal/huwelijk en anders denkt rondom de vragen die er zijn met vrouw/ambt – dat ik niet langer geaccepteerd wordt als broeder in Christus. Ik voel me vervreemd van mijn eigen kerkverband.
CGK – kerken onder het kruis. Nou zeker. We vervolgen onszelf, en hoeven dat niet eens door de mensen buiten ons te laten gebeuren. Blijkbaar is ergens onderweg een geest binnengekomen die uiteenzet, uiteendrijft en de band van de eenheid die de Geest ons geeft vervangen door een band van de eenheid van de handtekening.
Maar wat als we nu weer écht kerk onder het kruis zouden worden? Als het convent en straks de synode niet gaan over optie a, b, c, of d – en wat dat ook maar zou mogen betekenen. Wat als we werkelijk kerk onder het kruis worden? Dat kruis waar Jezus Johannes en Maria aan elkaar verbindt. Dat kruis waar leerlingen met elkaar worden opgescheept: doe het maar samen. Dat kruis waar we samen knielen: in driedelig zwart en modern casual – en daar blijken we allebei te moeten ontvangen dezelfde genade. Dat kruis waar we moeten erkennen dat al ons kennen ten dele is, en we alleen samen de hoogte, breedte, diepte en lengte van de liefde van Christus vinden. In plaats van harde woorden, klare taal en weinig liefde, dat we weer centraal zetten de woorden van Paulus:
‘Al sprak ik de talen van alle mensen en die van de engelen – had ik de liefde niet, ik zou niet meer zijn dan een dreunende gong of een schallende cimbaal.’
We horen veel schelle cimbalen: daarom hopen we dat het convent een plek mag zijn om in elkaar te ontdekken dat we samen onder het kruis Jezus Christus willen dienen. Zo zijn we kerk: onder het kruis.
Hij is een jaar of 16. Ik was zomaar met hem in gesprek gekomen. Serieus met geloof bezig, Jezus volgen. ‘Kan ik niet ook het avondmaal meevieren’, zo was zijn vraag… Niet dat ie er nou heel erg naar uit zag zoals dat ging bij hem in de kerk. Een beetje zwaarmoedig. Maar hij had er wat over gelezen, en hij voelde zelf ook oprecht dat ie Jezus wilde volgen.
En ik vroeg hem: ‘wat houdt je tegen?’ En wat bleek: bang voor wat andere mensen zouden vinden. Je hoort toch eerst belijdeniscatechisatie te volgen en dan 18 jaar te zijn of ouder en…. En belijdenis afleggen daar voorin, ja dat leek hem zo groot en dan moet je toch alles snappen en zo ver ben ik nou ook weer niet…
Verwarring rondom belijdenis en avondmaal. En das jammer. Avondmaal is er tot versterking van je geloof. Jezus vult je leven met brood en wijn, zijn lichaam en bloed, zijn aanwezigheid en genade. Das iets heerlijks. Dat helpt je om je geloof vol te houden en te groeien. Waarom onthouden we dat jongeren die graag mee willen vieren?
In de Bijbel lezen we dat mensen die het geloof beleden (Handelingen 2) het avondmaal vierden. Dus mensen die er openlijk voor uit komen. Das de Bijbelse weg. Maar waarom kan dat alleen vanaf 18+ (als ongeschreven regel) en na een belijdenistraject. Kunnen we niet zoeken naar maatwerk? Ik ben er trots op gereformeerd predikant te zijn: ook als het hier om gaat. Als ik het goed begrepen heb liet Calvijn al vanaf 12 jaar jongeren toe, als ze de geloofsbelijdenis en het onze vader konden opzeggen. Luther zelfs al vanaf 8 of 9 jaar… En dan ging het onderwijs daarna door…
Zouden wij daar ook niet ruimte voor kunnen maken? En het onderwijs eens opnieuw kunnen doordenken? In plaats van vanaf groep 7/8 catechisatie toe te werken naar belijdenis met 18+, ergens daartussen ook een moment of momenten creëren? Wat onthouden we onze jongeren op deze manier veel! Om het moment van belijdenis wat meer ‘gewoon’ te maken in plaats van iets hoogverheven en ingewikkelds.
Belijdenis doen is niet het eindtraject van je geloofsreis: maar het begin. Het is openlijk uitkomen dat je bij Jezus wilt horen – en achter Hem aan wilt gaan. Mooi is het als je daar naar toe groeit, en daar mee bezig bent. En als je er klaar voor bent; laten kerken dan open staan voor mensen die hun leven aan Jezus willen toewijden. Telkens opnieuw vroeg in bij belijdeniscatechisatie of de jongeren ‘er al aan toe waren’. Ja ja, lastig, was vaak het antwoord. Tot ik hun de drie belijdenisvragen voorlegde. Daar konden ze toch wel JA op zeggen… Laten we de lat niet te hoog leggen: en het laten gaan om het hart van de zaak, namelijk je hart geven aan Jezus.
Daarom: als jongere van harte welkom aan de maaltijd van de Heer. En laten we dan samen zoeken naar een vorm die bij je past om uit te komen van wat er leeft in je hart. Welkom aan tafel!
Iemand zei het laatst: ja heerlijk toch – even wat bekende liederen zingen. Met wie je ook spreekt en waar ik als predikant ook kom: kerk, muziek, en lied … het blijft een heikel punt.
Ik was laatst bij een oudere en we waren samen in gesprek. In de gemeente waar ik sta zingen we psalmen en gezangen maar ook nieuwe liederen: waymaker van Leeland of een mooi nummer van Mozaiek. Ze zei tegen me: ik ken ze niet allemaal – maar wat prachtig dat we zo samen kunnen zingen. Ik vertelde haar dat het vaak veel moeite kost in de gemeente om zo iets voor elkaar te krijgen. Mensen blijven vaak vast zitten aan hun eigen ‘bekende’ liederen. Ik ben zelf opgegroeid met de opwekkingserie 500-600, toen was ik een tiener en vond dat heerlijk. Maar ik hoef daar bij de huidige tieners niet mee aan te komen, das onbekend. Ze luisteren naar heel andere muziek dan ik nu. En dan laat ik de psalmen en gezangen maar even voor wat ze zijn, dat is helemaal een andere wereld.
Ik vertelde haar dat het lastig is al die werelden bij elkaar te brengen. Oudere, en misschien wat meer traditioneel ingestelde mensen zeggen me vaak: laat de bekende liederen weer eens zingen. Maar wat zijn de bekende liederen? Prima: bekende liederen voor mijn generatie? Of de generatie 40+ Of 20-? Maar toen vertelde de oudere vrouw iets dat ik nooit zo had beseft. Ze vertelde hoe zij zelf ook ooit, toen het liedboek voor de kerken kwam ergens in 1970, moest strijden voor de invoering van het nieuwe lied.
Blijkbaar heeft elke generatie weer zijn eigen strijd te voeren. En dat legt voor mij de vinger op de zere plek. Ik geloof dat er iets grondigs misgaat in onze kerken. We belijden samen gemeente te zijn. We belijden dat het Woord vlees wordt, en telkens weer ingang zoekt in onze tijd. En als predikant wordt ik binnengehaald in een gemeente om jong en oud te verbinden, om eigentijdse diensten te organiseren, om oog te hebben voor de volgende generatie. Maar als je aan de ‘bekende’ liederen komt – als je ruimte geeft aan moderne liederen en dat gaat ten koste van een psalm of gezang – dan gaan mensen steigeren.
Mijn vraag daarbij is, en in de afgelopen jaren is die indruk alleen maar sterker geworden: wie willen we dienen… Onszelf, en onze eigen dienst, of is er ruimte voor elkaar. Ik ben dankbaar dat ik predikant mag zijn in een gemeente waar we het oude en het nieuwe lied naast elkaar kunnen laten bestaan. Maar gezien de hoeveelheid mensen die daarop kunnen afgeven vraag ik me wel eens af: is het wenselijk om het in één dienst te houden. Het is een praktische oplossing voor een principieel probleem: maar als je werkelijke vernieuwing wil kan je naar mijn idee beter opnieuw beginnen als kerk. Het feit dat elke generatie weer zijn eigen gevecht moet voeren om zichzelf te herkennen in de dienst wijst mij erop dat herplanten en herkerken soms beter is dan alle tijd en energie te steken in vernieuwing en verandering. Dat je om 9:00 een traditionele dienst en om 11:00 een meer eigentijdse dienst hebt. Want we willen niet inleveren. Ik merkte het zo in mijn vorige gemeente: er waren 300 leden bij de kerk gekomen. Catechisaties liepen vol, diensten liepen over. En nog werd tegen mij als predikant gezegd: we zitten op de foute weg, alles gaat te snel, ik mis.. ja? De bekende liederen! Maar we zingen psalmen, zei ik. Ja, niet genoeg. Maar we zingen opwekking tussen de 500-600… Maar niet genoeg. Mensen zoeken hun eigen – en willen niet samen.
Om die frustratie te voorkomen is het beter gescheiden op te trekken. Kerken die werk willen maken van de volgende generatie zullen zich over deze vragen moeten buigen. Wat kan onze gemeente dragen. Zijn onze ouderen nog jong van geest of moeten we eerlijk zijn en concluderen dat het soms beter is te herkerken en te herplanten. Dat voelt wellicht als falen – maar het is een Bijbels recept voor nieuwe kerken. De kerk in Efeze en Antiochië was heel anders dan de gemeente in Jeruzalem, de moederkerk. Het voorkomt veel pijn en verdriet als we alles in één kerk willen plaatsen – want mensen willen vaak niet aan de kant, en loslaten wat voor hen o zo dierbaar is. Mensen zijn zo vaak bezig voor zichzelf, ook in de gemeente van Jezus Christus. In plaats dat we het evangelie doorgeven aan de volgende generatie, en daar serieus werk van maken en ruimte aan geven, zoeken we ons eigen feest. Het is jammer dat we elkaar niet meer op waarde kunnen schatten. De volgende generatie maakt werkelijk deel uit van de gemeente, toch? Mogen zij dan ook niet werkelijk ruimte krijgen in de dienst?
Ik weet nog goed dat we een professor hadden die voorging in onze gemeente – en via een blog ging spuien over het moderne lied en hoog opgaf hoe mooi het orgel is en cantates etc… Een cantorij hoort in de kerk, een combo niet. Maar wat zijn we dan weer bezig onze eigen liturgie, smaak en traditie voorop te zetten. Wat zet je mensen weg met een pennenstreek. De dienst die we samen als broers en zussen hebben wordt altijd gevormd door de mensen die voor je neus zitten. Niet door je eigen grillen en verlangens. Als ik langsging bij de JV dan werd er gezegd: Bram, voor ons graag Opwekking boven de 800. 50% van de gemeente was onder de 25, dat vroeg nogal wat inzet. Dus in elke dienst: een stuk of wat moderne liederen. En wat horen we? Geklaag, gezoek naar het oude: en de facto zeggen mensen daarmee dat die jongeren er niet echt bij horen… Wat een oogkleppen.. Ook bij voorgangers. Dan schrijf je een duidelijke brief als gemeente, waarin gevraagd wordt om een liturgie te maken die past bij de gemeente. En wat krijg je? enkel orgelliederen uit een andere generatie. Het maakt een gemeente stuk als je doordrijft wat je eigen beeld en visie is. Je doet net alsof het je allemaal niet uitmaakt wie er zit, ze hebben maar te luisteren naar jouw feestje.
Er is iets mis in onze kerken… Is er werkelijk ruimte voor elkaar? Ik begrijp wel al die mensen die overstappen naar nieuwe gemeentes en initiatieven, waar deze ruimte wel wordt aangegrepen en gezien. Herkerken en herplanten lijkt mij een goede beweging. En laat het dan telkens gaan: niet om onze eigen koninkrijkjes, maar om dat van Jezus Christus. In een andere gemeente was er eens een organist die aangaf: als er in zijn diensten niet meer psalmen werden gezongen, dan hield ie er mee op. Dan is de vraag: voor wie ben je bezig? Stuitend. Stel dat ik als predikant zou zeggen: alleen als dit of dat, dan ga ik voor… Wie dienen we? Als predikanten, als organisten, als muzikanten en zangers mogen we onszelf eens goed in de ogen kijken: dien ik mijzelf, of het geheel van de gemeente.
Begrijp me goed: deze discussie gaat niet over modern versus oud. Het Woord is vlees geworden. Mensen anno 2023 prijzen God, in de taal en muziekstijl van vandaag. Jazeker, we mogen dankbaar zijn voor de traditie waaruit we voortkomen en we mogen een nieuwe generatie daarin onderwijzen. Maar tijd, smaak, muziek: het is tijdgebonden. Daarom halleluja dat er verschillende kerken zijn met verschillende vormen, omdat mensen ook verschillend zijn. Daarom halleluja dat God mensen inspireert tot nieuwe liederen die onze gebeden vertolken naar Hem. En jazeker we mogen kritisch zijn en hoeven niet alles wat nieuw is te omarmen. Maar laten we elkaar niks opleggen. Geef ruimte: zeker als je als kerk de vernieuwing wilt zoeken. Das Bijbels he, vernieuwing. Onze jeugd vernieuwt zich als een adelaar – staat er in de Psalmen. Telkens mogen we weer wat nieuws van God verwachten. En als de kerk waar je zit in de kramp schiet daarbij, overweeg eens herkerken en herplanten. Dan zijn we ook samen één: maar zonder de tijd en energie te verspillen aan allerlei discussies die er eigenlijk niet werkelijk toe doen. Dan kunnen we samen gaan – voor Hem – Hem die ons ten diepste bind, boven alle verschillen uit.
Zouden we als kerken ook niet eens kunnen beginnen met goede voornemens? Concrete zaken om aan te werken om missie en visie te behalen?
Boven, binnen, buiten: de samenvatting van een gemiddelde visie van een gemiddelde kerk in Nederland. We willen God zoeken/aanbidding, we willen binnen zorgen voor liefde, vrede en naar buiten toe het Goede Nieuws verkondigen. Geweldig!
Maar waar begin je dan? En das precies waar het probleem vaak zit. Wat we willen weten we wel, hoe we daar komen is punt twee. Daarom vraag ik sinds ik predikant ben aan mijn eigen kerkenraad: wat gaan we dit jaar doen? Wat zijn onze focuspunten? Welk concreet, SMART geformuleerd doel hebben we, dat in lijn ligt met onze visie en missie…
Kerken werken meestal niet zo, vandaar dat toen ik dit de eerste keer vroeg ik veel verwarring zag op de gezichten. Terwijl mensen al lang zo werken (en bedrijven btw ook). Persoonlijke goede voornemens zoals : dit jaar ga ik x, y of doen. Wat blijkt? Hoe beter geformuleerd, hoe concreter en meetbaar, hoe beter de voornemens worden omgezet in werkelijkheid.
Het is mijn pleidooi in kerken te beginnen met jaardoelen. Samen met de gemeente een aantal concrete zaken te formuleren. Dan is helder wat je plannen zijn als gemeente, waar je naartoe wilt werken en kan ieder zich daar voor inzetten. Op naar goede voornemens…. voor kerken!
Het klinkt altijd een beetje bijzonder, maar ik doe aan 18+ bezoek. Iedereen die 18 wordt bij ons in de kerk nodig ik uit voor een gesprekje. Sinds corona ben ik dat gaan doen: ik deed elk jaar alle ouderen boven de 70 een bezoekje aan, zodat ze de dominee nog eens zien en spreken. Maar toen we in lockdown gingen en de pandemie over de wereld uitrolde hielden veel ouderen, begrijpelijk, de deur dicht. Nynke zei : ‘waarom ga je de jongeren niet eens bezoeken’?
En zo kwam hij, afgelopen week, bij mij. Even kletsen over het leven, studie, werk, vriendin en… geloof! Het blijkt dat mijn vraag al de ronde gaat van generatie op generatie: ‘en, 0 niet gelovig is, en 10 halleluja amen, waar plaats jij je dan ergens?’ En er bleek heel wat geloof te zijn bij hem. Samen lezen en bidden met vriendin, zoeken wat geloven nu precies betekent én misschien, tot grote vreugde van deze dominee, misschien wel belijdeniscatechisatie :). Was hij er wel klaar voor, had ie wel genoeg geloof, de vraag die ik dan meestal krijg… Ik zei: ‘jonge, wie komt er nu vanuit zichzelf naar de dominee… blijkbaar ben je er meer mee bezig dan je denkt.. En God dus ook met jou…’ Het zette hem aan het denken… ‘Ja’, zei hij, ‘ik hoef dit morgen niet op mijn werk te vertellen, iedereen die denkt dat ik gek ben dat ik bij de dominee op bezoek ben geweest’. Wat ik daar dan van moet vinden…
Het zijn elke keer weer geweldige gesprekken. Is er nog geloof onder jongeren: nou echt wel. Maar durven we er over te spreken, open en eerlijk, over zoeken en vinden, en helpen met beginnen? Ik kan het je aanrader: 18+ bezoek.
